Doelmatig ontwerp
De grootste ontwikkeling binnen het thema doelmatigheid? “Het gaat niet meer alleen om de laagste kosten”, aldus Kenrick Heijn, senior adviseur Techniek & Innovatie bij het HWBP. “In mijn ogen betekent doelmatigheid een balans vinden tussen aan de ene kant een project zo goed mogelijk uitvoeren, en aan de andere kant de kosten, kansen en risico’s. Niet alleen in het hier en nu, maar ook met het oog op de toekomst. Bij een goede uitvoering horen ook duurzaamheid en innovatie.”
Han Knoeff, adviseur Waterveiligheid bij Deltares, is het daar mee eens. “Neem de eerste stap om te komen tot een doelmatig ontwerp: een heldere opgave. Innoveren is zoeken naar manieren om je opgave slimmer aan te pakken, maar ook om beter vast te stellen wat de daadwerkelijke opgave is. Door meer inzicht in de techniek begrijpen we beter welke maatregelen wel en niet nodig zijn. Het kan dus zijn dat de opgave daardoor kleiner wordt. Doelmatiger én duurzamer dan dat, kan haast niet. Zo zijn de opgaven voor piping en macrostabiliteit al flink verkleind en is het einde van dat leerproces nog niet in zicht.”
Anticiperend werken
Dat duurzaamheid ook onlosmakelijk verbonden is met doelmatigheid, beaamt Regina Havinga, adviseur duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit bij het HWBP. “Er is veel wet- en regelgeving voor natuur en milieu. Dat wordt ook steeds bepalender voor het ontwerp en de uitvoering van een HWBP-project. Het is doelmatig om al in de voorfase in beeld te brengen hoe je hierop kunt anticiperen. Bijvoorbeeld door samen te werken met de ovincie en met de natuurcompensatie aan te sluiten bij de provinciale natuurdoelen. Het is natuurlijk bij uitstek doelmatig om te voorkomen dat je in de uitvoering vastloopt en noodgedwongen hoge kosten maakt.”
Opgaven verbinden
Ook doelmatig is de aandacht voor het combineren van opgaven. “Er is daarbij nu gelukkig meer sturing vanuit het Rijk”, ziet Regina. “De Kamerbrief Water en Bodem Sturend en de hernieuwde urgentie van ruimtelijke ordening zorgden voor momentum. Daardoor werken we nu samen met de verschillende programma’s van van het ministerie van I&W: vooral de Programmatische Aanpak Grote Wateren, maar ook steeds meer met Integraal Riviermanagement. Dit biedt meer ruimte om de verschillende doelen op tijd aan elkaar te koppelen. Toen ik bij het HWBP begon, hadden duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit vooral een plek op projectniveau. Nu kijken we het liefst al voordat er überhaupt een project is hoe we verschillende opgaven slim kunnen combineren en waar combineren juist niet wenselijk of nodig is.”
Kenrick: “In de begintijd van het HWBP zaten de gebiedspartners ieder op een eigen eilandje. Nu zoeken we elkaar steeds meer op. Door de verschillende perspectieven een podium te geven, verbreden we de kansen om waterveiligheid beter te combineren met de andere opgaven in een gebied.” Regina: “Het combineren van meerdere opgaven brengt extra uitdagingen met zich mee vanwege de verschillende verantwoordingslijnen voor de financiering en de extra afstemming om raakvlakken te managen. We zijn hiermee nog echt in het pioniersstadium. Het duidelijkste voorbeeld waar dit al wel gebeurt, is de IJssel-Vechtdelta. Daar werken we met experts en gebiedspartners samen om de synergie op te zoeken. Het mooie is dat dit gebeurt in gezamenlijk opdrachtgeverschap vanuit het ministerie van I&W, het ministerie van LVVN, provincie Overijssel en Waterschap Drents Overijsselse Delta. Zo maken we steeds beter gebruik van de gecombineerde kennis. Ook binnen het innovatieproject Waterveiligheidslandschappen en bij Schiermonnikoog experimenteren we met het tijdig opzoeken van elkaar. En kijken we gezamenlijk verder dan het jaar 2050.”
Beter luisteren
Daarin zijn we nog lerende, ziet Kenrick. “We kunnen vooral nog beter naar elkaar leren luisteren”, vindt hij. “Als experts binnen een vakgebied vergeten we soms om open te staan voor andere opgaven of belangen. Het kan geen kwaad om eens achterover te leunen en vragen te stellen.” Regina vult aan: “Waterveiligheid, natuur, grond, duurzaamheid, ruimtelijke kwaliteit: het is best ingewikkeld om alle experts op één lijn te krijgen. Je onderschat snel hoe veel je over je eigen vakgebied moet uitleggen. Er blijken veel woorden voor nodig te zijn om echt over te brengen wat je bedoelt en vervolgens samen slim te handelen.”
Ook binnen het vakgebied waterveiligheid heb je verschillende experts. Kenrick: “We zetten daarom nu het verhaal van de dijk centraal, in plaats van modellen en rekenregels. In dat verhaal gaat het in eerste instantie om het gedrag van de dijk en kijken we daarna welk model en rekenregel erbij past. Hierin nemen we ieders perspectief mee. Door die brede blik op waterveiligheid kijk je anders naar je opgave en komen er ook andere oplossingen in beeld. Dat is een hele ommezwaai geweest.” Han: “Vanuit vakmanschap en praktisch inzicht in de dijk kun je meer focus leggen op wat het belangrijkst is. We hebben elkaar daarvoor hard nodig.”