Dijkwerkersdag 2023: de dijken én elkaar versterken
1.500 dijken, 400 sluizen en gemalen, 90 projecten: in Nederland werken 8.000 dijkwerkers aan onze waterveiligheid. Tijdens de Dijkwerkersdag in Den Bosch gingen bijna 800 van deze professionals in gesprek over waterveiligheid in de toekomst en de dilemma’s in hun dagelijkse praktijk.
Dijkwerkers staan voor een aantal flinke uitdagingen. Bij de opening van de Dijkwerkersdag, legt Michèle Blom, bestuursvoorzitter van het programmabestuur HWBP namens Rijkswaterstaat er ons een paar voor: de stikstofcrisis, een complexe arbeidsmarkt en versplintering in de waterschapsbesturen maken het werk moeilijk. “Maar, dat moet allemaal niet gaan leiden tot uitstel van besluitvorming. We moeten het lef en de passie hebben om besluiten te nemen. 2050 is dichterbij dan we denken.” Gelukkig zijn er genoeg dingen om trots op te zijn, zegt Jeroen Haan, bestuursvoorzitter namens de Unie van Waterschappen. “Duizenden dijkwerkers werken dagelijks keihard aan onze waterveiligheid. En waterveiligheid in Nederland krijgt steeds meer een podium.”
Discontinuïteit
Ook kennisinstituut Deltares speelt een belangrijke rol in onze waterveiligheid. Algemeen directeur Annemieke Nijhof neemt de zaal mee in haar toekomstvisie. “Hoe we naar de toekomst kijken wordt bepaald door de mindset van het moment”, zegt Nijhof. Ze schreef in 1999 mee aan de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening waarin voorspellingen voor 2030 werden gedaan en las die laatst nog eens terug. “Het waren in 1999 optimistische tijden, dus wij waren ook optimistisch. Een economische crisis, een pandemie, oorlog op het Europese continent: daar hielden wij geen rekening mee. Ik stel vast dat we eigenlijk helemaal niet zo goed kunnen omgaan met discontinuïteit.”
Hoe kunnen we met deze kennis anno 2023 kijken naar het jaar 2100? Nijhof: “De statistiek verandert waar we bij staan. Ons past dus bescheidenheid. We moeten geen taal gebruiken die suggereert dat we dingen zeker weten. En misschien moeten we wel overwegen om ‘slechts’ 30 of 40 jaar vooruit te kijken. Dan voorkomen we dat we overinvesteren, doen we geen valse beloften en kunnen we het Hoogwaterbeschermingsprogramma misschien wel wat versnellen.” En dat laatste is nodig. Als ze aan de zaal vraagt wie er écht gelooft dat we in 2050 klaar zijn, gaan er welgeteld drie vingers de lucht in. “We moeten daarom goed nadenken over onze prioriteiten en aanpak.”
Systemisch werken
Wat onze sector daarbij kan helpen is dat we zo systemisch werken. “Daar ben ik trots op, want ik heb gemerkt dat dat niet in alle sectoren gebeurt. Wij kunnen ver vooruitkijken, voorbij afschrijvingstermijnen en wanneer je je geld terugverdient.” Het irriteert Nijhof wel dat de sector zichzelf wegzet als kostenpost. “Dat is een waanzinnige gedachte over ons werk. Wij hebben in ons land een bnp van 900 miljard en nog niet eens 0,1 procent gaat naar waterveiligheid. Terwijl alles ‘at risk’ is als we dat niet doen. We zijn van waarde!”
Nijhof heeft nóg een belangrijke boodschap: de dijkwerkersgemeenschap zou vaker het gesprek moeten aangaan met bewoners van de omgeving waarin we werken. “We beginnen te vaak verkeerd: we trekken de regio in met een plan en dat roept meteen al weerstand op. Terwijl het startpunt een gesprek zou moeten zijn over wat bewoners van waarde vinden in hun leefomgeving. Mensen zijn niet per se tegen de verandering, maar ze hebben wel een perspectief nodig over de waarde die de verandering gaat toevoegen.”
Nijhofs boodschap aan de dijkwerkers. “Wees een goede voorouder. Laten we op de plekken waar we zitten ons beste beentje voorzetten, dappere beslissingen nemen. Laten we er vooral iets heel ergs moois van maken.”
Duidelijke keuzes
De uitdagingen waar dijkwerkers voor staan, brengen tal van dilemma’s met zich mee. Dagvoorzitter Diederik Jekel bespreekt er een aantal met een gemêleerd panel. Moeten we bijvoorbeeld blijven focussen op dijkversterkingen of veel meer ruimte maken voor de rivieren? Als het aan panel ligt, blijven we allebei doen. “Buiten de dijken ligt vaak natuur die we gebruiken voor de dijkversterking, maar die natuur praat niet terug”, zegt Bregje van Wesenbeeck, wetenschappelijk directeur bij Deltares. Martijn de Jong van Arcadis noemt het Overdiepse polderproject, waar boerderijen werden afgebroken en teruggeplaatst op een terp. “Het gaat erom dat we duidelijke keuzes maken.”
Josan Tielen, programmabegeleider bij het HWBP zegt dat het een illusie is om te denken dat we heel Nijmegen-Noord en Arnhem-Zuid gaan verplaatsen om ruimte te kunnen geven aan de rivier. “Achter de wanden van de bakken die er nu al liggen, ligt er heel veel waarde. We kunnen dus niet overal het land terugveroveren. En waar het wel kan, moeten we snel handelen, voordat ook dat gebied wordt volgebouwd.”
Hoe lossen we bij Natura2000-gebieden onze veiligheidsopgave op? Bijvoorbeeld door al in een vroeg stadium nauw samen te werken met ecologen, zo zeggen de panelleden. Niek Ridderbos komt, als alliantiemanager Gorinchem-Waardenburg/Waterschap Rivierenland die kwestie regelmatig tegen. “De kern is dat je bij deze gebieden niet op voorhand al zegt: dit kan niet. Probeer in de voorbereidingsfase dingen te regelen, maar onthoud dat er ook in de realisatiefase nog voldoende kansen zijn om nieuwe dingen in het project toe te passen.”
En dan is er natuurlijk ook het dilemma haast maken: hoe voorkomen we dat het beoogde tempo tot teleurstellingen leidt? “Bewoners en mensen die de gebieden kennen zijn van ongelooflijk belang voor het slagen van onze opgaven”, zegt Ridderbos hierover. “Daarom is goede communicatie zo belangrijk. Als dijkwerker moet je je proberen te verplaatsen in de mensen die er wonen.”
Young professionals
Het plenaire deel van deze belangrijke dag loopt op zijn eind. HWBP-directeuren Erik Wagener en Eric Withaar zijn blij dat er vandaag ook zoveel young professionals op de Dijkwerkersdag aanwezig zijn. “De jongere generatie is superbelangrijk voor ons werk”, zegt Withaar. “Daarom is het ook zo belangrijk dat de oudere generatie openstaat voor hun ideeën. Wij hadden laatst een stagiair die begon over een digitale ondergrond en digitale systemen en dan zie je best veel mensen glazig kijken. We moeten dat soort ideeën echt meer omarmen.”
Wagener sluit zich daarbij aan. “Geef de jongeren de ruimte. We hebben hun creativiteit hard nodig om de uitdagingen die vanochtend voorbij zijn gekomen op te kunnen lossen. Er zijn hier veel thema’s gepasseerd waar we echt iets mee moeten. We hebben vanochtend gezien dat dijkversterking niet zomaar een project is, we staan hiermee middenin de samenleving. Juist daarom is het zo leuk om dijkwerker te zijn. Never a dull moment!”
